Ngày xưa, khi vạn vật còn chưa có, thế giới đã tồn tại ông Trời. Ông trời có một quyền phép vô song, quyền phép tối cáo nhất mà các vạn vật sau này không thể sánh bằng. Người làm ra tất cả mọi thứ: trái đất, núi non sông biển, mưa, nắng, Trời sinh ra tất cả: loài người, cỏ cây, muôn thú… Từ mặt trời, mặt trăng các ngôi sao trên trời cho đến vạn vật ở mặt đất, tất cả đều do Trời tạo nên.
Mắt của trời rất tinh tường, am hiểu và biết hết mọi sự xảy ra trên thế gian. Trời là cha đẻ muôn loài, xét đến muôn việc, thưởng phạt không bỏ ai. Do đó mà con người tin có đạo Trời, nhờ Trời, cho là Trời sinh, Trời dưỡng, và đến khi chết thì về chầu Trời.
Trời cũng có vợ, gọi là bà Trời, và mỗi khi hai ông bà cãi mắng nhau là lúc trời vừa mưa vừa nắng. Mỗi lúc Trời giận loài người lầm lỗi ở thế gian thì giáng xuống thiên tai, bão táp, lụt lội, hạn hán…
Giang sơn của Trời là từ mặt đất lên đến trên cao có chín tầng trời, và chỗ giáp với đất ấy là chân trời. Trời vô hình, không nói, nhưng người ta tin là ở đâu đâu cũng có mặt của Trời, không một ai tránh khỏi lưới Trời, mọi việc đều do Trời định.
Ông Trời của Việt Nam thời cổ cũng gọi là Ngọc Hoàng từ khi văn hóa Trung Hoa tràn sang với đạo Lão.
Do ảnh hưởng sau này người ta cho rằng Ngọc Hoàng Thượng Đế ở trên tầng trời cao nhất, là vị thần Trời đầu tiên đã sáng tạo ra loài người. Ngọc Hoàng dùng đất sét nặn ra người xong, đem phơi nắng cho khô, bỗng cặp một trận mưa to, vội vàng đem các tượng cất đi, song có vài tượng không lấy kịp, bị nước mưa làm hư. Các tượng hư hóa thành các người tàng tật ở trên mặt đất, còn những tượng cất đi kịp hóa thành những người lành lặn, đủ tay chân.
Ngọc Hoàng ở trong một cung điện giống như cung điện nhà vua dưới trần đã bắt chước làm theo. Ở cửa điện có một thần mặc áo giáp cầm gậy giữ cửa. Ngọc Hoàng họp triều tại đây triều đình cũng không khác gì ở hạ giới, có các quan văn võ, tướng tá, tức là chư thần thiên cung, đạo quân nhà Trời để trừng phạt những thần linh ngỗ nghịch. Ngọc Hoàng cũng có gia định, một vợ, các con cái.
Vợ Ngọc Hoàng tức là Tây vương Mẫu, ở núi Côn Lôn, thế giới của tiên, cùng với một bầy tiên nữ. Tây Vương Mẫu có một vườn Bàn đào, cứ ba nghìn năm trái chín một lần, ăn vào thì được trường sinh bất tử, thường dùng để bày tiệc đãi các vị thần tiên trên trời. Tây Vương Mẫu là một người đàn bà nhan sắc tuyệt thế, có ba con chim xanh chuyên tìm thức ăn cho Vương Mẫu, biến thành một bầy thị nữ yểu điệu xinh đẹp.
Ngọc Hoàng Thượng Đế luôn luôn vận sắc phục đại triều, áo thêu rồng vàng, đầu đội mũ có tua đỏ dắt mười ba viên ngọc ngũ sắc, ta cầm hốt. Ngọc Hoàng thường ngự trên ngai chạm rồng mỗi lần nhóm triều, xử việc trên trời hay ở thế gian. Tả hữu Ngọc Hoàng có các thần nhà trời chầu chực để Ngọc Hoàng sai khiến.
Cõi trời chia ra chín tầng có người nói là ba mươi ba tầng, các vị thần trời tùy theo chức tước quan hệ ít nhiều mà ở theo thứ tự mỗi tầng. Ngọc Hoàng là bậc tối cao, ở tầng thứ nhất.
