Coyote là kẻ lừa đảo tinh ranh nổi tiếng bậc nhất của rất nhiều bộ tộc da đỏ Bắc Mỹ, chủ yếu là các bộ tộc miền Trung và Tây Hoa Kỳ. Hình dạng của gã được dựa trên loài chó rừng coyote, nhưng đôi khi cũng được nhân hóa như một gã chó đi bằng hai chân. Mỗi dân tộc kể một kiểu về Coyote, nhìn chung thì hắn chõ mũi vào đủ thứ chuyện, từ chuyện tạo ra trời đất, mặt trời mặt trăng, đến chuyện đời sống con người, đâu cũng thấy hắn nhảy vào phá đám. Ba vai trò chính của Coyote thường thấy trong các câu chuyện thần thoại Bắc Mỹ là: kẻ Thông thái, kẻ Phá đám, kẻ Lừa lọc.
Đầu tiên hãy nói về Coyote với vai trò “phá đám”. Chẳng hạn như trong thần thoại khởi thủy của tộc Navajo, có bốn vị thần Sáng thế (mang bốn màu sắc: Lam, Trắng, Vàng, Đen) tạo ra Tổ Nam, Tổ Nữ và hai con Coyote, một già một trẻ. Con Coyote trẻ còn được gọi là Cuồng Nộ vì bản chất hung tợn nham hiểm của hắn. Bốn sinh vật đầu tiên du hành qua bốn chiều không gian cũng mang bốn màu Đen, Vàng, Lam, cuối cùng đến thế giới Trắng là hoàn hảo nhất để an cư lạc nghiệp, chính là thế giới của chúng ta bây giờ. Cặp vợ chồng tổ tiên sinh con đẻ cái, rồi cùng Coyote già và các vị thần kiến tạo thế giới: tạo ra mặt trời, mặt trăng, ngày tháng và bốn mùa. Họ “chơi mảnh”, giấu không cho Coyote Cuồng Nộ biết, khiến gã ta tức giận nguyền cho mặt trời và mặt trăng không thể đi song hành, khiến cho lịch dương và lịch âm lệch nhau, bốn mùa khi đến sớm khi đến muộn, và mưa gió cũng chẳng theo một trật tự nào nữa. Ban đầu không có cái chết, linh hồn có thể trở ngược lại cơ thể, nhưng Coyote Cuồng Nộ lại khiến cho cái chết xuất hiện, và hắn chỉ thản nhiên giải thích rằng nếu không có cái chết thì thế gian sẽ quá đông đúc, chẳng còn chỗ mà sống nữa. Đến khi họ tạo ra các vì sao từ những hòn đá lấp lánh, sắp xếp cho các vì sao thật đẹp như một bức hoa văn. Thì gã Coyote Cuồng Nộ lại xuất hiện và hất một đùm đá lấp lánh lên trời, khiến cho cả bầu trời sao hỗn độn, chiếc mờ chiếc nhạt.
Với một số bộ tộc, Coyote lại được coi như kẻ thông thái. Chẳng hạn như thần thoại khởi thủy của tộc Crow, một phiên bản Coyote già cỗi và điềm đạm gọi là Old Man Coyote xuất hiện từ cõi thinh không, và ông đã cùng hai con vịt mắt đỏ tạo nên mặt đất, cỏ cây, sinh vật và loài người. Ông cũng dạy họ cách lao động và tạo ra các bộ lạc với các ngôn ngữ khác nhau. Một câu chuyện khác lại kể về năm con sói muốn lên trời và được gã Coyote thông thái giúp đỡ bằng cách bắn những mũi tên lên không trung, tạo thành đường lên trời. Coyote cùng năm con sói lên đó và gặp hai con gấu. Năm con sói muốn ở lại cùng hai con gấu để người đời nhớ đến mình, nên Coyote thu các mũi tên trở về mặt đất, để lại bảy con vật trên trời tạo thành chòm sao Đại Hùng Tinh.
Và cuối cùng, ta bàn đến vai trò kẻ lừa lọc của Coyote với những mẩu chuyện dân gian hài hước về những trò nghịch ngợm lọc lõi của hắn. Mấy chuyện kiểu này thì nhiều hơn cả tuyển tập Trạng Quỳnh, nên thôi đành chọn một câu chuyện để thuật vậy. Chắc người bản địa ức lắm khi bị cướp đất, nên họ mới nghĩ ra chuyện Coyote lừa mấy anh tây lông. Chuyện kể rằng Coyote trộm rượu whiskey của mấy anh tây lông, uống say rồi bị bắt, mãi mới thoát được. Hắn trả đũa bằng cách treo tiền lên cây rồi nhân lúc mấy anh tây lông cưỡi la đi ngang qua, Coyote rêu rao rằng hắn có cây mọc ra tiền. Mấy anh tây lông tưởng thật, đòi đổi cây tiền lấy bầy la. Coyote đồng ý cái rụp, dẫn bầy la đi rồi trong mấy ngày gã chén bằng sạch mấy con vật tội nghiệp. Còn lại mấy anh tây lông với cái cây tiền, đợi mấy hôm trời không mọc tí xèng nào, liền hè nhau chặt cây xem biết đâu có tiền giấu bên trong. Lúc bấy giờ họ mới biết rằng mình đã bị Coyote lừa một vố.
