Trong hàng Thập Nhị Chầu Bà thì Chầu Bé đứng thứ mười một, người ta thường nói về Chầu Bé Đông Cuông, Chầu Bé Đồng Đăng, Chầu Bé Tam Cờ, Chầu Bé Đền Ghềnh, được biết tới nhiều nhất và thường được cung thỉnh loan giá ngự đồng là Chầu Bé Bắc Lệ.
Dân gian tương truyền, Chầu là hoá thân của Thượng Ngàn Thánh Mẫu hạ thế phò vua Lê Lợi dẹp giặc Minh cứu cõi Nam, sau được sắc phong là Lê Mại Đại Vương nên còn được xem là Chúa Bà Sơn Trang.
Nhiều huyền tích nói về Chầu Bé là thiếu nữ người Nùng nhan sắc tuyệt mỹ, sánh bậc bế nguyệt tu hoa. Thế rồi đến năm nàng vừa tròn đôi chín, tâm hồn trong trắng như mây trời thì giặc ác sẵn máu đồi bại đã cưỡng hoa đoạt ngọc khiến nàng phẫn uất mà gieo mình xuống Bắc Lệ giang mà quyên sinh. Sau khi thác Chầu thường hiển linh cứu giúp muôn dân, độ trì cho kẻ tha hương viễn xứ, ban thảo dược cho những nơi ác bệnh hoành hành. Công đức Chầu sánh tựa thái sơn nên muôn dân chắc rằng Chầu chính là Mẫu Thượng giáng thế hạ phàm.
Tích kể, Chầu được Đức Thái Tổ ban truyền phép thuật thần thông biến hoá nhiệm màu lay núi chuyển ngàn. Khi thong thả Chầu thường lấy lá tàu hoá phép bán hàng trêu ghẹo người trần. Tuy tính Chầu đành hanh là thế nhưng có nạn dữ quỷ hại hay dịp lành trời ban thì Chầu luôn linh ứng báo cho bá tánh hay biết.
Trong các vị Thánh Chầu toạ ở Thượng Ngàn thì Chầu Đệ Nhị, Chầu Lục và Chầu Bé thường hay ngự đồng, khi Chầu về mặc áo mão hắc tuyền hoặc chàm xanh, khai quang múa mồi và ban lộc Sơn Trang chí diệu chí linh. Văn Chầu Bé có hát:
“Kim chi ngọc diệp rành rành,
Chầu Bé Bắc Lệ hách danh phàm trần.
Vốn tiên nữ Hằng Nga giáng thế,
Người phàm trần ai dễ biết đâu.
Khắp hòa tam thập ngàn châu,
Non nhân nước biếc một bầu cảnh tiên…”
