Diêm Vương tức là thần được Ngọc Hoàng cho cai quản ở cõi âm. Cõi âm là thế giới ở phía dưới tầng đất của loài người. Ở chỗ đó phần nhiều chỉ có ma quỉ. Những người ở cõi trần chết đi tất nhiên phải làm dân của Diêm vương trước khi được đầu thai. Có điều đặc biệt là cõi trời ở dưới đó ngược lại với trần thế, nghe dân sự ở dưới đó cũng đầu đội trời chân đạp đất nhưng chân họ với chân ta hướng vào nhau. Chẳng những thế mà nhiều sự, nhiều việc đối với hai bên dương gian và âm phủ cũng đều quan niệm trái ngược. Chẳng hạn những cái mà trần thế bảo là trắng thì dưới đó cho là đen, người trần thế cho là người thì dưới đó lại bảo là ma, v.v… Vương quốc của thần quả là kỳ dị.
Hình dạng của Diêm vương đen đủi dữ tợn. Thần ít khi lên cõi trần và cũng ít khi giao thiệp trực tiếp với Ngọc Hoàng ở Thiên đình, thần có đặt ở trần một cái chợ gọi là chợ Mạnh Ma cứ như bây giờ thuộc về Quảng Yên. Chợ mở mỗi năm một phiên vào ngày mồng một tháng sáu để cho người sống và người chết đến đó mua bán. Có nhiều người ở cõi trần nhờ chợ ấy mà được giao thiệp với những bà con của mình đã chết. Cũng có khi có những người đã chết trộm phép vua Diêm đưa người sống xuống đi du lịch ở cõi âm.
Một điều đặc biệt nữa là trước khi có người nào được lên trần đầu thai nghĩa là trước khi giao người đó qua tay nắn lại của mười hai Bà mụ thì thần bắt họ phải ăn một thứ cháo gọi là cháo lú. Người nào ăn thứ cháo nào vào cũng đều quên mất đời sống của mình từ đấy trở về trước.
Khảo dị: Diêm vương
Thế giới phía dưới mặt đất của loài người gọi là cõi âm do một vị thần được Trời giao cho cai quản gọi là Diêm Vương. Những người chết đi phải xuống cõi âm để Diêm Vương xét xử trước khi cho hóa kiếp đầu thai, cho nên dưới âm phủ chỉ có ma qủy ở. Mọi việc cõi âm đều ngược lại với cõi trần, quan niệm ở hai thế giới khác hẳn nhau, dân gian bảo trắng thì ở dưới âm cho là đen, trên này gọi là người thì dưới ấy kêu là ma…
Diêm Vương là một vị thần nghiêm xử những người chết nên hình thù đen thui dữ tợn. Tương truyền rằng thần cõi âm có đặt ở cõi trần một cái chợ gọi là chợ Mạnh Ma bây giờ thuộc về tỉnh Quảng Yên. Mỗi năm chợ này họp một phiên vào ngày mồng một tháng sáu để cho người chết và người sống đến đó mua bán với nhau. Có nhiều người ở cõi trần nhờ chợ ấy mà được gặp lại những bà con của mình đã chết. Cũng có khi người chết lén đưa người sống xuống du lịch cõi âm rồi lại đưa về.
Sự tích thần âm phủ đã pha lẫn nhiều với Diêm Vương của thần thoại Trung Quốc, ngày nay cũng khó phân biệt được nguyên vẹn tính chất của bên nào, vì cả hai bên đều chịu ảnh hưởng sâu xa về địa ngục Phật giáo.
Theo đấy thì cõi địa ngục gồm có mười tám tầng, chia ra thập điện, do mười vị Thập điện Diêm Vương xét xử. Mỗi tầng địa ngục dành riêng những cực hình cho các tội trạng rõ rệt. Trong mười vị vương ở cõi âm, Diêm Vương là chúa tể ở trên, hết trực thuộc Ngọc Hoàng. Những hồn người chết, khi xuống cõi âm, trước tiên phải qua Diêm Vương xem xét về lúc sinh thời, nếu có nhúng tay vào tội ác thì Diêm Vương mới giao cho chín vị kia trừng phạt. Chín vị này được phân công xử những linh hồn tội lỗi: vị thứ nhất trị những kẻ cho vay ác nghiệt, những thần lang dốt nát làm chết oan người ta, vị thứ hai trị những tham quan ô lại, những kẻ giả mạo, những kẻ ác khẩu, vu khống, vị thứ ba trị những kẻ hà tiện, những kẻ làm vàng bạc giả, những con buôn bất lương những kẻ nguyền rũa trời đất, vị thứ tư trị những kẻ sát nhân, trộm cướp, dâm dật, vị thứ năm trị những kẻ tà bậy lộng ngôn, vị thứ sáu trị những kẻ đào mồ mả người khác, ăn hoặc bán thịt người, vị thứ bẩy trị những kẻ bất hiếu, vị thứ tám trị những kẻ đốt nhà cùng coi những người chết vì tai nạn rủi ro, vị thứ chín có nhiệm vụ trông nom cho hồn người chết đầu thai.
Những cực hình dưới địa ngục có một trăm cách ghê gớm, tùy theo từng tội mà thi hành. Ví dụ những kẻ bị nguyền rủa thì bị móc lưỡi, những kẻ hà tiện và tham quan ô lại thì bị nuốt vàng bạc đun sôi, còn các kẻ tội nặng hơn thì bị quẳng lên trên các ngọn núi tua tủa đầy giáo, hay bị nhúng vào dầu sôi, hoặc thả vào trong lòng trụ sắt nung đỏ, bỏ trong cối để xay, cưa người ta làm hai, vằm thành từng miếng nhỏ…
Thập điện Diêm Vương có vô số bộ hạ hình thù hung dữ, có nanh, có sừng, đầu trâu, mặt ngựa, mình đen trùng trục, tay cầm chĩa sắt, xà mâu. Các vua dưới cõi âm thì vận y phục hoàng đế, cũng như Ngọc Hoàng ở Thiên đình, mỗi vị đều có một màu sắc riêng.
